Zeeuwse boodschappen uit de Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2024-2025:
Uit de GGD Gezondheidsmonitor 2024 blijkt dat de fysieke en mentale gezondheid van de Zeeuwen onder druk staat. Chronische aandoeningen, mentale gezondheidsproblemen en sociale ongelijkheid nemen toe. Vooral mensen met een lager inkomen of die moeite hebben om rond te komen hebben op alle vlakken een slechtere gezondheid en welzijn. Jongvolwassenen (18-24 jaar) hebben het vooral mentaal zwaar. Naast hun rol als (toekomstige) werkenden, zijn zij ook de potentiële opvoeders, vrijwilligers en mantelzorgers van onze samenleving.
Zoals bekend heeft Zeeland te maken met dubbele vergrijzing: we worden niet alleen ouder, maar het aandeel ouderen groeit ook sterk. In 2025 is één op de vier Zeeuwen boven de 65 jaar en in 2040 zal dit zelfs één op de drie Zeeuwen zijn. Tegelijkertijd trekken veel jongeren weg voor opleiding of werk. Dit betekent dat er minder (jong)volwassenen zijn die kunnen zorgen voor de toenemende groep ouderen [1].
Daarnaast neemt de zorgvraag niet alleen in volume toe, maar wordt deze ook complexer. Steeds meer mensen krijgen meerdere aandoeningen tegelijk en sociale problemen zoals eenzaamheid en bestaansonzekerheid spelen een steeds grotere rol in de zorgbehoefte [2].
De zorgsector kan deze groeiende en complexere vraag niet voldoende opvangen. Door oplopende personeelstekorten en de afname van beschikbare mantelzorgers (meer dan een halvering in 2040), staat de toegankelijkheid van zorg in Zeeland onder druk. De Zeeuwse Zorg Coalitie schat dat deze opgave voor Zeeland ruim twee keer groter is dan gemiddeld in Nederland [3].
Bovenstaande uitdagingen zijn niet nieuw en worden ook landelijk al langere tijd gezien [4]. De resultaten van de GGD Gezondheidsmonitor 2024 onderstrepen de urgentie opnieuw: zonder ingrijpen zullen de gezondheidsproblemen en zorgbehoeften blijven toenemen, wat de druk op onze samenleving en zorgsystemen onhoudbaar maakt. Het is essentieel om nu actie te ondernemen en samen te werken aan duurzame oplossingen.
Uit de Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2024-2025 blijkt dat de fysieke en mentale gezondheid van de Zeeuwen is verslechterd in vergelijking met voorgaande jaren. De leefstijlontwikkelingen in Zeeland laten een gemengd beeld zien. Er blijven grote gezondheidsverschillen zichtbaar tussen kwetsbare doelgroepen.
- We worden ouder, maar met meerdere chronische ziekten
We leven langer, maar hebben ook te maken met meer chronische aandoeningen en meerdere tegelijk. Zeeuwen hebben vaker chronische aandoeningen dan gemiddeld in Nederland (37% versus 34%) en het aandeel mensen met chronische aandoeningen neemt toe: in 2016 was dit 33% naar 37% in 2024. Steeds meer mensen ontvangen hulp vanwege hun gezondheid (van 10% in 2016 naar 15% in 2024). Positief is dat ruim de helft (55%) van de Zeeuwen eerst hulp zoekt in hun eigen netwerk voordat zij professionele zorg inschakelen. Het merendeel van de Zeeuwen (90%) geeft aan hulp in de omgeving beschikbaar te hebben indien dat nodig is. Toch blijft de vraagverlegenheid onder Zeeuwen hoog: meer dan de helft (57%) vindt het moeilijk om hulp te vragen bij problemen met gezondheid. Van de Zeeuwse ouderen is 31% lichamelijk, sociaal en/of psychisch kwetsbaar, dat is hoger dan gemiddeld in Nederland (27%). Hoe ouder men wordt, hoe meer inwoners zich zorgen maken over of zij in de toekomst de zorg kunnen krijgen die ze nodig hebben. Voornamelijk de 75-plussers denken niet goed met digitale zorg overweg te kunnen.
- Mantelzorgers zwaarder belast
In vergelijking met Nederland zijn Zeeuwen vaker mantelzorger (16% vs. Nederland 14%) en doen ze vaker aan vrijwilligerswerk (30% vs. Nederland 26%). De mantelzorgbelasting is echter wel verdubbeld in vergelijking met 2016 (in 2016 voelde 11% zich redelijk zwaar tot overbelast, in 2024 22%), landelijk zien we hetzelfde beeld. Er zal de komende jaren meer behoefte zijn aan mantelzorgers, terwijl het potentieel aan mantelzorgers – het aantal mensen dat in de toekomst mantelzorg zou kunnen verlenen – lager wordt en de ervaren belasting van de huidige mantelzorgers onder druk staat.
- Mentale gezondheid Zeeuwen verslechterd
Het merendeel van de volwassenen voelt zich vaak gelukkig (78%) en ervaart de eigen gezondheid als goed (72%). Een groot deel van de volwassenen scoort positief op beschermende factoren – zoals veerkracht en zingeving – die helpen om (mentaal) gezond te blijven. Eigen regie, het gevoel zelf invloed te hebben op het leven, neemt echter af ten opzichte van eerdere jaren (van 17% in 2016 naar 10% in 2024). We zien daarnaast ook dat bepaalde risicofactoren stijgen – omstandigheden die de kans op psychische klachten vergroten. Zo is eenzaamheid een groot probleem in alle leeftijdsgroepen: de helft van de Zeeuwen is eenzaam (49%). Dit percentage ligt hoger dan in Nederland gemiddeld en dit neemt toe (46% in 2016, naar 49% in 2024). Daarnaast zijn hoog risico op een angststoornis of depressie en suïcidegedachten beiden toegenomen tot 9% in 2024. Deze negatieve ontwikkelingen in de mentale gezondheid zien we ook terug bij de Zeeuwse jeugd en jongvolwassenen.
- Zorgen over leefstijl Zeeuwen, slechts beperkte vooruitgang
Hoewel het totale alcoholgebruik stabiel hoog is gebleven (80%), lijken Zeeuwen wel verantwoorder met alcohol om te gaan: meer mensen voldoen aan de richtlijn (49%, vergeleken met 46% in 2022 (maximaal één standaardglas alcohol per dag)). Zeeuwen voldoen vaker aan de richtlijn dan gemiddeld landelijk (45%) en ook het aantal zware drinkers (minstens één keer per week 6 (man) dan wel 4 (vrouw) glazen of meer per dag) ligt in Zeeland (7%) lager dan gemiddeld in Nederland (9%). Positief is dat Zeeuwen iets vaker wekelijks sporten vergeleken met eerdere jaren (43% in 2020 en 48% in 2024). Daarentegen voldoen ze minder vaak aan de beweegrichtlijn (46% in 2024, vergeleken met 50% in 2020), terwijl dagelijks bewegen juist een positieve invloed heeft op de fysieke én mentale gezondheid. Zeeuwen bewegen en sporten bovendien veel minder dan de rest van Nederland (landelijk beweegt 49% voldoende en sport 58% wekelijks). Het aantal mensen met overgewicht is gelijk gebleven (52%). We zien echter een toename in ernstig overgewicht (obesitas): van 14% in 2016 naar 17% in 2024. Naast het risico op aandoeningen, waaronder diabetes, heeft ernstig overgewicht een nadelige invloed op de arbeidsproductiviteit.
- Grote gezondheidsverschillen
We zien grote gezondheidsverschillen tussen kwetsbare doelgroepen in Zeeland. De grootste gezondheidsproblemen doen zich voor onder Zeeuwen met een laag inkomen en/of moeite met rondkomen. Op bijna alle vlakken hebben zij een slechtere gezondheid en zij blijven daarmee een van de meest kwetsbare doelgroepen. Ook jongvolwassenen (18–24 jaar) verdienen aandacht: zij staan er op het gebied van mentale gezondheid en middelengebruik zorgelijk voor, terwijl zij de toekomst van de regio vormen. Er komen steeds meer kwetsbare ouderen en ook de groep 85+’ers in onze regio groeit gestaag. Zij kampen vaker met eenzaamheid, ervaren minder regie en zingeving en hebben vaker mobiliteitsproblemen.
"Het is positief dat de Zeeuwen steeds langer leven. Tegelijkertijd zien we grote gezondheidsachterstanden en staan we voor een stevige opgave. Alleen door de krachten Zeeuws breed te bundelen - op maatschappij en milieu, fysieke en sociale omgeving, leefstijl en gedrag - bouwen we samen aan een gezonde en toekomstbestendige regio. Directeur GGD Zeeland
Investeren in gezondheid als basis voor een veerkrachtig Zeeland
Gezonde, vitale en veerkrachtige Zeeuwen vormen de basis voor een leefbare en toekomstbestendige regio. Ze dragen actief bij aan de samenleving – als vrijwilliger, mantelzorger of op andere manieren. Daarbij is het belangrijk dat ook mensen met chronische aandoeningen mee kunnen doen en een goede kwaliteit van leven behouden.
Gezondheid draait om meer dan alleen zorg; het wordt beïnvloed door veel factoren. Naast persoonlijke factoren, zoals leefstijl en erfelijkheid spelen ook omgevingsfactoren, zoals wonen, werk, inkomen, onderwijs en de leefomgeving een grote rol. Juist dáár liggen kansen om echt verschil te maken.
Hoewel er jarenlang veel aandacht is geweest voor het bevorderen van de volksgezondheid, lag de nadruk op individuele leefstijlverandering. Inmiddels weten we dat veel gezondheidsproblemen worden veroorzaakt door omstandigheden buiten de eigen invloedssfeer en het zorgdomein. Denk aan armoede, slechte huisvesting, gebrek aan perspectief, of een ongezonde leefomgeving.
Investeren in publieke gezondheid betekent investeren in een gezonde en veerkrachtige Zeeuwse samenleving. Dat vraagt om een brede, preventieve aanpak: door in te zetten op een gezonde leefomgeving, sterke sociale netwerken en bestaanszekerheid. Hiervoor is samenwerking nodig tussen verschillende domeinen: van volksgezondheid, armoedebeleid, onderwijs, huisvesting, werk en inkomen tot ruimtelijke ordening. Lokale overheden spelen hierin een sleutelrol — zij staan dicht bij de mensen en kunnen integraal beleid verbinden aan wat er in buurten en dorpen nodig is.
Maar lokale inzet alleen is niet genoeg. Het vraagt om samenhangend beleid en samenwerking over domeinen én over overheidslagen heen. De overheid is hiervoor aan zet. Samenwerking met inwoners, maatschappelijke organisaties en bedrijven zijn hierbij onmisbaar. Zonder gezamenlijke inzet zullen de bestaande uitdagingen in de toekomst alleen maar urgenter worden. Alleen door écht samen te werken en aan te sluiten bij de leefwereld van mensen, komen we tot duurzame oplossingen. Zo bouwen we gezamenlijk aan een gezond, veerkrachtig en leefbaar Zeeland.
Informatie over
Leeswijzer
In deze rapportage worden de belangrijkste resultaten van de Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2024-2025 voor Zeeland besproken per thema. Een volledig overzicht van de resultaten kunt u terugvinden in de tabellenboeken. Voor de website is een selectie gemaakt van de resultaten.
Betrouwbaarheid
Vanwege de betrouwbaarheid van de resultaten en de privacy van de respondenten hanteren we bij de rapportage een minimum van 50 respondenten die de vraag ingevuld hebben. Indien de aantallen lager liggen, worden de cijfers niet weergegeven.
Trend en achtergrondkenmerken
Deze resultaten zijn toegelicht in de tekst. Voor sommige resultaten is gekozen om de trend weer te geven. Een trend geeft de ontwikkeling in resultaten van de afgelopen jaren weer. Hierdoor wordt het mogelijk om een stijging of daling waar te nemen. Voor andere resultaten vinden we het belangrijk om het verschil tussen Zeeland en landelijk in kaart te brengen.
Daar waar relevant gaan we ook in op verschillen tussen groepen, zoals gender, leeftijdsgroepen, opleiding, huishoudsamenstelling, identiteit, inkomen of het wel of niet ervaren van moeite met rondkomen. Zo brengen we de kwetsbare doelgroepen in de Zeeuwse maatschappij in kaart.
Bij de verschillende doelgroepen kunt u ook de volgende begrippen tegenkomen. Hieronder lichten we toe wat deze betekenen:
- Zonder startkwalificatie: inwoners zonder opleiding, lager onderwijs of vmbo-diploma als hoogst voltooide opleiding.
- Met startkwalificatie: inwoners met een diploma mbo, havo, vwo, hbo of wo als hoogst voltooide opleiding.
- Lager inkomen: inwoners met een inkomen tot 120% van het beleidsmatig minimum.
- Hoger inkomen: inwoners met een inkomen vanaf 120% van het beleidsmatig minimum.
Significante verschillen
De besproken verschillen (in trend, tussen Zeeland en Nederland of tussen groepen), betreffen significante verschillen. Statistisch significant betekent dat we met 95% betrouwbaarheid kunnen zeggen dat de waargenomen verschillen tussen percentages niet op toeval berusten. Wij laten deze significantie zien om onderscheid te kunnen maken tussen verschillende gebieden, jaren of doelgroepen. Significantie wil niet altijd iets zeggen over de beleidsmatige relevantie.
Per thema
Bovenaan de pagina kunt u via de knop thema’s doorklikken naar de resultaten per thema. De thema’s kunt u ook onderaan de pagina vinden. Kies onderaan deze pagina een thema om direct de resultaten te bekijken.
Alle cijfers:
Alle cijfers op Zeeuws niveau en per gemeente zijn terug te vinden in de gemeentelijke tabellenboeken. Bekijk de tabellen per gemeente hier.
Waarom dit onderzoek?
Gemeenten zijn vanuit de wet verplicht om de gezondheidssituatie van inwoners in Nederland in kaart te brengen. Gemeenten laten deze wettelijke taak uitvoeren door de Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD). GGD’en doen dit minstens één keer per vier jaar. In 2022 vond een extra meting plaats om de gevolgen van de coronaperiode in kaart te brengen.
Met de Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2024-2025 geven GGD’en inzicht in de fysieke en mentale gezondheid, de leefstijl en leefomgeving van inwoners van 18 jaar en ouder op landelijk, regionaal en gemeentelijk niveau. Ook vergelijken GGD’en de resultaten met voorgaande metingen.
De gemeente gebruikt de resultaten van het onderzoek voor de ontwikkeling en invulling van lokaal gezondheidsbeleid. Uit de resultaten kan bijvoorbeeld blijken dat het nodig is om meer hulp te bieden aan bepaalde groepen of extra voorzieningen op te zetten in een gemeente of woonwijk.
Door samenwerking met het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) levert het onderzoek ook informatie op over de gezondheid van heel Nederland.
Hoe zijn de gegevens verzameld?
In de periode september tot en met december 2024 zijn meer dan 30.000 mensen in Zeeland van 18 jaar en ouder benaderd om mee te doen aan dit vragenlijstonderzoek. Zij zijn willekeurig door het CBS geselecteerd en vormen een goede afspiegeling van de Zeeuwse bevolking. De vragenlijst bevat verschillende onderwerpen, zoals (mentale) gezondheid, welzijn, leefstijl, participatie en leefomgeving.
Deelname aan de vragenlijst was vrijwillig. De respondenten konden de vragenlijst schriftelijk of digitaal invullen.
De gegevens van de deelnemers zijn strikt vertrouwelijk behandeld en verwerkt. Meer informatie over hoe wij omgaan met de privacy van deelnemers staat in onze privacyverklaring.
Waarom worden niet alle resultaten vergeleken met landelijke cijfers?
GGD Zeeland heeft vragen toegevoegd aan de landelijke vragenlijst.
Deze vragen gaan onder andere over dagelijks functioneren, zorg en hulp, zingeving, drugsgebruik (18-64 jaar), valpreventie (65+), nare gedachten, stofhinder, buurttevredenheid, bezorgdheid over leefomgeving, zorguitstel of geldtekort door financiële redenen, veiligheid, voorzieningen en identiteit. Deze vragen zijn alleen regionaal gesteld, waardoor er voor deze vragen geen landelijke cijfers beschikbaar zijn.
Een groot deel van de vragen wordt ook landelijk gesteld en hiervoor kunnen we vergelijken met gemiddeld in Nederland.
Bekijk en vergelijk hier de cijfers op landelijk niveau of met andere regio’s:
- Op VZinfo (kaarten 2024 zichtbaar op 17 juni) is een groot deel van de resultaten van de GM V&O te vinden. Per onderwerp worden regionale en gemeentelijke verschillen getoond voor een selectie van indicatoren. In de bijbehorende tekst wordt een korte toelichting gegeven en een vergelijking met het landelijke referentiecijfer.
- Op RIVM Statline (tabel 2024 zichtbaar op 17 juni) zijn alle resultaten terug te vinden op landelijk, regionaal en gemeenteniveau. Cijfers zijn op te splitsen naar volwassenen (18 t/m 64 jaar) en ouderen (65 jaar en ouder) en naar mannen en vrouwen.
Hoe gaat de GGD verder met deze cijfers?
De cijfers geven inzicht in de gezondheidssituatie van de Zeeuwse inwoners en worden gebruikt als basis voor de adviezen over gezondheidsbeleid aan gemeenten. De lokale cijfers per gemeenten zijn terug te vinden in de tabellenboeken.
De GGD kijkt, samen met gemeenten, hoe we de gezondheid van inwoners kunnen verbeteren. Zo kan de gemeente bijvoorbeeld extra (sociale) activiteiten organiseren in gemeenten waar veel mensen eenzaam zijn.
ggdzeeland.nl